Traktat Amsterdamski jest znany również jako Traktat z Amsterdamu zmienił Traktat o Unii Europejskiej. Został podpisany dnia 2 października 1997 roku. Wszedł w życie nieco później. Postanowienia Traktatu zaczęły obowiązywać od 1 maja 1999 roku. Głównym celem podpisania dokumentu miało być dopasowanie poprzednich traktatów do zmian, a mianowicie: poszerzenia Unii Europejskiej o nowe kraje oraz zbliżenie wspólnoty do obywateli państw członkowskich.
Niestety, plany nie do końca pokryły się z rzeczywistością. W wielu przypadkach trudności wiązały się z ratyfikacją postanowień dokumentu przez państwa członkowskie i niezbędne okazywało się przeprowadzenie w wielu z nich referendum, co opóźniało przyjęcie dokumentu. Planowane wejście w życie traktatu opóźniło się więc o kilka miesięcy.
Traktat wprowadził w życie wiele postanowień.
Jednym z nich było wprowadzenie Strefy Schengen w ramy Unii Europejskiej. Poza tym przewidziano sankcje dla kraju członkowskiego UE, który w widoczny sposób narusza zasady demokracji. Taki zapis dotyczył zarówno obecnych członków wspólnoty jak i tych krajów, które dopiero miały przyłączyć się do Unii. Tylko jeden raz wspólnota była zmuszona z nich skorzystać i wyciągnąć konsekwencje wobec kraju, w którym demokracja panuje od ponad 40 lat.
Przyczyną sankcji było wejście do rządu kanclerza Wolfganga Schüssela Austriackiej Partii Wolnościowej pod przewodnictwem Jörga Haidera. Jej działacz oskarżany był o ksenofobię i antysemityzm. Był także zdecydowanym przeciwnikiem przystąpienia Austrii do UE.
W wyniku tego aż 14 krajów członkowskich UE na ponad pół roku zamroziło swoje stosunki z Austrią. Było to jak do tej pory jedynym przejawem zastosowania sankcji wyniku naruszenia zasad demokracji.
Kolejne postanowienie Traktatu Amsterdamskiego dotyczyło wprowadzenia przez kraje członkowskie nowej strategii politycznej, a mianowicie gender mainstreaming. Oznacza ona identyczne traktowanie zarówno kobiet jak i mężczyzn oraz zrównywanie ich praw nie tylko w świecie politycznym, ale i na wielu innych płaszczyznach. Warto wspomnieć, że strategię tą realizuje również Organizacja Narodów Zjednoczonych.
Następnym postanowieniem traktatu stało się wzmocnienie roli Parlamentu Europejskiego oraz Trybunału Sprawiedliwości. Rozszerzono uprawnienia PE poprzez nadanie mu prawa do blokowania propozycji legislacyjnych, wystosowanych przez Komisję Europejską. Ma również wpływ na to, kto otrzyma stanowisko przewodniczącego Komisji.
W przypadku Trybunału Sprawiedliwości skupiono się na prerogatywach. Trybunał ma prawo rozpatrywania spraw, związanych z udzielaniem wiz, azyli czy migracjami. Zmianie uległa wiec nazwa III filaru Unii. Od tej pory była znana jako Współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych. Traktat Amsterdamki kładł też nacisk na wzmocnienie współpracy między państwami członkowskimi. Od tej pory mogły one same zadecydować, czy chcą nawiązywać współpracę z wykorzystaniem struktur UE. Warunkiem jej podjęcia była jednak otwartość na wszystkie inne kraje członkowskie. Do tej pory dwukrotnie skorzystano z takiej możliwości.
Traktat Amsterdamski przyczynił się również do koordynowania zatrudnienia. Utworzono bowiem Komitet do spraw Zatrudnienia. Poza tym, powstało kilka innych, nowych instytucji. Jedną z nich jest Wysoki Przedstawiciel Unii Europejskiej do spraw Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa. Funkcja ta przypada Sekretarzowi Generalnemu Rady Unii. Jest on reprezentantem wspólnoty na szczeblu międzynarodowym, wyraża jej stanowisko na konferencjach i innych tego typu spotkaniach. W jego gestii leży również sprawowanie pieczy nad spójnością wewnętrznych działań UE. Przedstawiciel uczestnicy też w pracach Rady, może jej przedkładać swoje zalecenia i wnioski, związane z przedłużaniem umów międzynarodowych. Może również konsultować się w tego typu kwestiach z Parlamentem Europejskim.